Erzurum Kongresi

                ERZURUM KONGRESİ’NDE ŞEBİNKARAHİSAR

                                                                                                                         

                Temmuz  2009,  Erzurum Kongresi’nin 90. yılı idi. Bu vesile ile, Erzurum Kongresi’nde Şebinkarahisar’ın temsili ve delegelerin çalışmalarını Şebinkarahisarlı’ya anımsatalım istedik.

                Bilindiği gibi Mondros Mütarekesi’nin 24. maddesi “Vilayet-i Sitte” olarak adlandırılan Erzurum, Van, Diyarbakır, Elazığ ve Sıvas’ta bir karışıklık çıkması halinde işgal edilecekleri öngörülüyordu. Bu madde nedeniyle anılan bölgede bir Ermeni devleti kurulabileceği tedirginliği baş göstermiş, bunun engellenmesi için çabalar ortaya çıkmıştı. Bu çabalar çerçevesinde Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliyeti Cemiyeti’nin Erzurum ve Trabzon şubeleri birlikte Erzurum’da bir kongre toplanması kararına varmıştı. Bölge halkının kendi girişimi ile toplanmış olmasına rağmen, Erzurum Kongresi’nde, başta Mustafa Kemal olmak üzere ulusal önderlik ekibinin de katkısı ile  ulusal çapta kararlar alınmıştı.

                Erzurum Kongresi’nde Şebinkarahisar, sancağa bağlı her kazadan seçilen delegelerle temsil edildi. Karahisar-ı Şarki (Şebinkarahisar) Kazası’nı temsilen Dr.Mahmud Cemil (Şencan), Alucra Kazası’nı temsilen Payaszade Hacı Hüseyin Hüsnü Bey (Özdemir), Koyulhisar Kazası’nı temsilen Çadırcızade Ali Bey, Mesudiye Kazası’nı temsilen Serdarzade Mehmed Mustafa Efendi  (Atay, Serdaroğlu) ve Suşehri Kazası’nı temsilen de Çeçenzade İsmail Hakkı Efendi  (Çeçen) kongrede görev aldı.

                Kongre kayıtlarına göre Erzurum’da hazır bulunarak kongreye katıldığı belirlenen Şebinkarahisar delegelerinden merkez ilçeyi temsil eden Dr. Mahmud Cemil Şencan, o tarihte Erzurum Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Doktoru olarak görev yapmaktaydı ve Şebinkarahisar Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti tarafından delege seçildiği telgrafla kendisine bildirildi.

                Dr. Mahmud Cemil Şencan delege seçilmesini 1967 yılında Mahmut Goloğlu’na şöyle anlatıyor:

“ (Mustafa kemal’in Erzurum’a gelmesinden) birkaç gün sonra Şebinkarahisar’dan bir telgraf aldım. Oradaki Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti şubesinden geliyor ve Erzurum Kongresi’ne Şebinkarahisar adına delege seçildiğim bildiriliyordu.  Telgraf bende sevinç, heyecan ve iftihar hissi doğurdu. Hemen Sağlık Müdürü’ne giderek telgrafı gösterdim (memurların siyasetle uğraşmasını yasaklayan) tamimlere rağmen delegelik görevini şerefle kabul edeceğimi, gerekirse azlime de razı olacağımı bildirdim. Sağlık Müdürü de ‘bana söylemiş olma, ne yaparsan yap’ dedi. Böylece kongreye katıldım.”

                Kongrede bulunan Şebinkarahisar delegelerinin de başı olan Dr. Mahmud Cemil Şencan,  28 oy alarak 15 kişiden oluşan Program Encümeni’ne seçildi ve temel maddelerin belirlenmesinde önemli çalışmalar yapması yanında, kongre çalışmalarını düzenli olarak telgraf ve raporlarla Şebinkarahisar Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ne bildirdi. Kongre bittikten sonra da Erzurum Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Doktorluğu görevine devam etti.

                Alucra Kazası’nı temsilen kongreye katılan ve o anda Alucra Nahiye Müdürü olan Payaszade Hacı Hüseyin Hüsnü Bey (Özdemir), daha önce 8 yıl süre ile Şebinkarahisar Belediye Başkanlığı yapmış, Şebinkarahisar Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti başkan vekilliği görevinde de bulunmuştu.

                Kongrede Suşehri Kazası’nı temsil eden Çeçenzade İsmail Hakkı Efendi  (Çeçen), Akıncılar’da tarımla uğraştı ve bir süre de Kulakkaya Nahiyesi müdürlüğü yaptı. Kongrede, Erzurum’lu delegelerin kimseye haber vermeden Mustafa Kemal’i başkan seçme girişimlerini protesto eden Sivas delegeleri içerisinde yer aldı.

                Koyulhisar Kazası’nı temsilcisi Çadırcızade Ali Bey’in kongreye delege seçildiği, aynı zamanda kayınpederi olan Belediye Balkanı Tevfik Bey tarafından Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ne çekilen telgrafla bildirildi.

                1908-1912 arasında  Meclis-i Mebusan’da Karahisar-ı Şarki milletvekili olarak görev yapan Serdarzade Mehmed Mustafa Efendi (Meclis kayıtlarındaki soyadı Atay, ailesinin kullandığı soyadı Serdaroğlu),  kendi isteği ile delege seçilerek Erzurum Kongresinde Mesudiye Kazası’nı temsil etti. 1920-1923 yılları arasında da yine Karahisar-ı Şarki milletvekili olarak 1. Meclis’te görev yaptı.

                Bu arada bir bilgiyi de paylaşalım. Erzurum Kongresi’nde bulunan  Sivas delegelerinden Mehmed Fazlullah Efendi (Moral) Maraş’ta görevli iken direnişe katkı yaptığı gerekçesi ile Ermeniler’in şikayeti üzerine Karahisar-ı Şarki İdadisi müdürlüğüne atanmıştı. Bu görevde iken Maraş’tan Sivas’a gelen ailesini almak için Sivas’a gittiğinde Erzurum Kongresi’ne delege seçildi.

               

KAYNAKLAR      : 1- Mahmut Goloğlu, Erzurum Kongresi, İş Bankası Yay. İst. 2006

                                 2- Erzurum Kongresine Katılan Delegeler, Yücel Çil, Atatürk Araştırma Merkezi, 

                                     Ank. 2005

                                 3- Başlangıçtan Sonuna Kurtuluş Savaşı, Cumhuriyet Ek, İst 2004

                                 4- Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansk. 4. Cilt, İletişim Yay. İst. 1985