Fatih ve Şebinkarahisar

                   FATİH, ŞEBİNKARAHİSAR'I ALIRKEN TOP KULLANDI

Fatih Sultan Mehmet Şebinkarahisar'ı  savaşarak  mı aldı, yoksa isteği üzerine kalenin anahtarı kendisine teslim mi edildi? Şebinkarahisar Beyi ne zaman nasıl teslim oldu? Fatih Sultan Mehmet Şebinkarahisar'da kaç gün kaldı? 

Fatih Sultan Mehmet'in Otlukbeli dönüşü Şebinkarahisar'a geldiğinde Kale Beyi'nin anahtarları Fatih'e verdiğini okuduk  bu güne kadar.

Örneğin Hasan Tahsin Okutan kitabında Fatih'in gönderdiği bir elçi ile anahtarları istediğini ve  Darap Bey'in de  anahtarları hemen teslim ettiğini yazıyor.  Joseph Von Hammer de, Şebinkarahisar'ın Fatih'in ilk teklifi üzerine teslim olduğunu, Neşri'nin rivayetine göre Kale'nin padişahın bakışı ile titrediğini  belirtiyor. 

Fatih'in Otlukbeli dönüşü geldiği Şebinkarahisar'da bulunduğu sırada,  uygur alfabesi ile yazdırdığı , savaşı ve sonuçlarını duyurduğu , Timur'un torunu ve Horasan Emiri Hüseyin Baykara  ile Kastamonu Valisi Şehzade Cem'e  de gönderdiği "yarlığ" adı verilen ferman/fetihnamede  Şebinkarahisar'ı nasıl aldığı da yazılı.

Prof Dr. R. Rahmeti Arat tarafından 1939 yılında  Türkiyet Mecmuası'nda metni yayınlanan ve 29 Ağustos 1473  (5 Rebiülahır 878) tarihinde  yazılan bu yarlığın Şebinkarahisar ile ilgili bölümü şöyle: "… ondan sonra rebiülevvel ayının yirmi dokuzuncu çarşamba günü oradan (Burada bahsedilen Bayburt) kalkarak Karahisar üzerine geldik.  Tanrının inayeti ile topları kurup kalenin duvar ve sefillerini yıkmaya başlar başlamaz içindeki Lala şeyhi Dara Bey aman dileyerek çıkıp Mahmudi Paşa Bey'e yalvarmışlar.  Mahmudi Paşa Bey onları alıp, şefaat dileyerek  gelmeleri üzerine biz günahlarını bağışladık.  Karahisar'ın eski raiyet ahalisini hisardan çıkarmayarak, kendi adamlarımızdan bin kişiyi, bol zahire ile Karahisar'a koyduk.  Diğer asker nüfusu oradan kaldırarak birlikte götürmekteyiz. Şimdi tanrı inayeti ile kışlamak üzere İstanbul'a gelmekteyiz. … Tarih sekiz yüz yetmiş sekiz yılan yılı  rebiülahır ayının beşinde  Karahisar'da iken yazıldı."

Uygurca yazılmış yarlığın Şebinkarahisar ile ilgili bölümü

Uygurca yazılmış yarlığın Şebinkarahisar ile ilgili bölümünün Türkçesi

Yarlıktaki ifadelere göre, Şebinkarahisar'ın alınmasında top kullanılıyor. Yani  kale başlangıçta top ateşi altına alınıyor. Fatih Sultan Mehmet, yarlığında, topların ateşlenip kale surlarının yıkılmaya başlamasından sonra Dara Bey'in aman dilediğini  söylediğine göre,  Darap Bey,  Fatih Sultan Mehmet  Bayburt'tan Şebinkarahisar'a gelir gelmez veya onun kendisine elçi göndermesi üzerine anahtarı teslim etmiş değil.

Selahattin Tansel de, Topkapı Sarayı'nda bulunan Otlukbeli Savaşı'na ait Arapça bir vesikaya dayanarak,  kalenin kuşatıldığını , mukavemet edeceği anlaşılınca top ateşine tutulduğunu,  Darap Bey'in, kendi bulunduğu toprakların sahibi olan Zeynel Bey'in öldürüldüğünü duyduğu vakit çok ağladığını ve bundan ötürü mukavemetin lüzumsuzluğuna kani olarak 29 Ağustos 1473 pazar  (5 rebiülahır 878) günü kaleyi Fatih'e teslim ettiğini,  zamanın kaynaklarında kalenin 17 gün mukavemet ettiğinin yazılı olduğunu, belirtiyor. Fatih Sultan Mehmet'in sözü olan yarlığa göre, Darap Bey'in, 17 gün değilse bile bir süre ya da birkaç gün direndiği açık.

Fatih'in yarlıktaki sözüne  göre 29 Rebiülevvel  878 (24 Ağustos 1473) günü Şebinkarahisar önüne geliniyor.  Yarlığın yazıldığı  5 Rebiülahır 878 (30 Ağustos 1473)  gününe kadar kaç gün kalenin alınması ile uğraştığı yarlıkta belli değil. Kale 29 Ağustos 1473 yılında teslim edildiğine göre, Fatih'in Şebinkarahisar'ı alması 5 gün sürüyor.

Fetih'ten sonra  Fatih'in Şebinkarahisar'da  40.000 esiri affedip serbest bıraktığı, Uzun Hasan'ın elçisi Mevlana Ahmed Bekricî'nin gelerek barış teklifinde bulunduğu Fatih Sultan Mehmet'in, bu âlime büyük bir saygı göstererek, savaştan sonra, esir düşen Karakoyunlu beyleri ile Akkoyunlu beylerinin çoğunu affettiği,  Şebinkarahisar'ın fethini elçi aracılığı ile Uzun Hasan'a kabul ettirdiği , Uzun Hasan'dan ele geçirilen ganimetin defterlere  kaydedildiği kaynaklarca ifade edildiğine göre, Fatih Şebinkarahisar'da fetihten sonra birkaç gün daha kalmış olmalı.  Hasan Tahsin Okutan  da Fatih'in fetihten sonra üç gün  daha Şebinkarahisar'da kaldığını belirtiyor. 

Topların nerelere kurulduğu, bu kadar yüksek bir kalenin  surlarının toplar tarafından  nasıl  vurulmuş olduğu sorularının yanıtları da, Otlukbeli (Başkent) Savaşı'nın ayrıntısı ile anlatıldığı yarlıkta yer almıyor.  Kaynaklarda da bulunmuyor. Ama Fatih'in daha İstanbul'un fethinde havan topu kullandığı dikkate alınırsa, Kale'nin nasıl top atışı ile alındığı ortaya çıkıyor

Kaynaklar

1- Prof.Dr Rahmeti Arat, Fatih Sultan Mehmet'in Yarlığı, İÜ Türkiyat Dergisi, C 6 sf 286-322

2- Hasan Tahsin Okutan, Şebinkarahisar, 1944

3- Selahattin Tansel, Osmanlı Kaynaklarına Göre Fatih Sultan Mehmet'in Siyasi ve Askeri Faaliyeti, TTK 1999

4- Joseph Von Hammer, Cihan İmparatoru Fatih Sultan Mehmet, Kariyer Yay 2011

5- Doç Dr. Remzi kılıç, Fatih Devri Osmanlı-Akkoyunlu İlişkileri, Niğde Üniv. Sosyal Bilimler Enst.Dergisi, Sayı 14 Yıl 2003 sf 95-118.

Bu yazı Yeni Şebinkarahisar Gazetesi'nin 04.09.2012 tarihli sayısında yayaınlanmıştır.