Sarıkamış Şehitleri

                    KARAHİSAR-I ŞARKİ'NİN SARIKAMIŞ ŞEHİTLERİ

                                                                                                                            

                Her yıl bu zamanlarda Sarıkamış Şehitleri anılır, Sarıkamış Harekatı ve şehit sayısı üzerindeki tartışmalar hararetlenir.  İyi de Sarıkamış'ta ne olmuştur?

                Sarıkamış Harekatı, 1. Dünya Savaşı'ndaki cephelerden,  Doğu Anadolu'da 1914-1917 tarihleri arasında meydana gelmiş olan Osmanlı-Rus Savaşları kapsamında,  22 Aralık 1914 - 15 Ocak 1915 tarihleri arasında cereyan eden bir muharebedir.

                Avrupa’da savaşın mevzi harbine dönüşmesi ve Galiçya’da Avusturyalıların Ruslar karşısında zor durumda kalmaları üzerine Başkomutan Vekili Enver Paşa, müttefiklerin Avrupa’daki yükünü hafifletmek için Alman Başkomutanlığının da etkisiyle, Doğu Cephesi’nde Rusların imhasını hedef alan büyük ölçüde kuşatıcı bir taarruza karar verdi. İcra edilecek bir taarruzla 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda (93 Harbi) kaybedilen Kars, Batum, Artvin ve Ardahan'ın geri alınmasını ve müteakiben harekâtın Kafkasya’ya aktarılmasını mümkün gören Enver Paşa, bu amaçla 14 Aralık 1914’te İstanbul’dan Erzurum Köprüköy’e geldi. Taarruzun bahara bırakılmasını öneren 3’üncü Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa’yı görevinden alarak 3’üncü Ordu Komutanlığını kendi üzerine aldı. Cephedeki Rus mevcudu 100.000, 3’üncü Ordunun mevcudu ise 120.000 idi. Osmanlı ordusu sayıca fazla olmasına rağmen Ruslar, ağır silah, topçu ve donatım bakımından kesin bir üstünlüğe sahiptiler. Osmanlı Ordusunun uyguladığı plan, bir kolorduyla düşmanın cepheden tespitini, iki kolorduyla kuzey kanadından kuşatılarak düşman cephesinin 30-35 km kadar gerisindeki Sarıkamış’ın ele geçirilmesiyle büyük düşman kuvvetlerinin imhasını öngörüyordu.

                Kağıt üzerinde başarılı gözüken plana nazaran cephede malzeme ve iaşe çok noksandı. Mesela mevcut 6 yıllık iaşesi için 88.000 ton buğday, çavdar ve arpa ihtiyacı olmasına karşın, Ordu ambarında 1.250 ton hububat vardı. Kışa girilmiş olduğu için erzağın gereği gibi taşınması, dağıtılması bir hayli güçtü. Bu güçlükte Rusların Karadeniz'deki donanma üstünlüğünün de payı vardı. Ruslar Osmanlı ordusuna iaşe nakleden birçok gemiyi batırmıştı. Ayrıca askerin çoğu büyük bir savaş planını gerçekleştirmek için manevralarla yetiştirilmiş değildi. Geri ve sağlık hizmetleri Tanrı'nın yardımına bırakılmıştı. Savaşılacak bölgede yol şebekesi, bir tek yolun dışında da yok gibiydi. Yollar da karla örtülüydü. Kimi yerlerde karın kalınlığı bir buçuk metreyi bulmaktaydı. Isı da -20, -25 derece arasında oynamaktaydı. Nihayet bütün bunlara Başkomutan Vekili ve 3. Ordu Komutanı Enver Paşa'nın da toptancılığı eklenmekteydi.

                Sarıkamış Harekatı, sonucuna bakınca büyük bir başarısızlık gibi görünse de, muharebe süresince Osmanlı Ordusunun kısmi başarıları karşısında Ruslar geri çekilmeyi dahi planlamışlardı. Enver Paşa'nın birlikleri parça parça savaşa sürmesi Rusların zaman içerisinde kendisini toparlamasını sağladı. Kış koşullarının Osmanlı Ordusu'ndaki zayiatı artırması da Rusların avantajı olarak tarihe geçti. Özellikle 10’uncu Kolordu birlikleri, Allahuekber Dağları’nı aşarken çetin zorluklar ve kış şartları sebebiyle gerek miktar gerekse mevcut silahlar yönünden çok zayiat verdi. Nitekim Osmanlı kuvvetlerinin büyük bir kısmı soğuktan donarak öldü. Sarıkamış’a girebilen 3000 kişilik bir kuvvet de Ruslar tarafından geri atıldı. Bu başarısızlık karşısında Enver Paşa, 10 Ocak 1915’te 3’üncü Ordu komutanlığını Tuğgeneral Hafız Hakkı Paşa’ya devrederek İstanbul’a döndü ve Osmanlı Ordusu güçlükler geri çekilebildi. Ermeni gönüllü tümenleri Rus kuvvetlerinin başarısında önemli bir etken oldu.

                Şehit ve kayıp sayısı sürekli  tartışılan Sarıkamış Harekatı'nda, Genel Kurmay verilerine göre, Rusların zayiatı 30.000, Osmanlı Ordusunun zayiatı ise, firariler, donarak ölenler ve savaş alanında çarpışarak ve bilahare hastanede şehit olanlar dahil 60.000 kadardır. Ruslar; 200 subay, 7000 eri esir, 20 makineli tüfekle 30 topu ganimet olarak aldılar.

                Sarıkamış Harekatı 'nın  siyasal sonuçlarının  başında Rusların müttefiklerine Çanakkale'de Türklere karşı bir cephe açmak fikrini kabul ettirmeleri gelir.

                Sarıkamış Harekatı'nda ismi tespit edilenler arasında yer alan Karahisar'ı Şarki Sancağı'ndan şehit olanların isimleri şöyle:

ADI BABA ADI Doğ. ÖLÜM TARİHİ ÖLÜM YERİ ALUCRA ABDULLAH SÜLEYMAN 1303 2 3 1918 EMRAZ-I HARİCİYE HASTAHANESİ AHMET HAMİT 1314 5 8 1918 BAKÜ'NÜN GARP SIRTLARINDA ASIM ARİF 1313 23 5 1916 MEYDAN HARBI AZIZ OSMAN 1310 5 9 1918 BAKÜ CİVARINDA CEYB AHMET 1298 23 5 1916 BANATDAĞI TAARRUZUNDA DERVIS İBRAHİM 1298 0 0 0 ERZURUMDA HALİL MAHMUT 1298 0 0 1915 BOZVIRAN MUHAREBESİNDE HASAN ÖMER 1298 25 5 1916 19 NUMARALİ SUŞEHRİ HASTAHANESİ HASAN İBRAHİM 0 0 2 1915 SİVRİGEDİĞİ HASAN YUSUF 1305 14 4 1916 22.SEYYAR HASTAHANESİ HÜSEYİN ABDULLAH 1293 23 4 1916 BİLANKAYA MUHAREBESİNDE HÜSEYİN SÜLEYMAN 1313 22 5 1916 İPHAN ÇAYIRININ CENUP SIRTLARINDA HÜSEYİN MEHMET 1297 0 0 0 ERZURUMDA MEHMET HASAN 1298 12 5 1916 MEYDAN HARBİ MUSTAFA AHMET 1310 16 6 1917 26.SEYYAR HASTAHANESİ MUSTAFA OSMAN 1308 0 0 0 MAMAHATUN HARBİNDE OSMAN MEHMET 1300 0 0 0 ERZURUMDA ÖMER MAHMUT 1308 0 0 0 KEMAH BOĞAZINDA ÖMER MEHMET 1314 12 2 1916 MEYDAN-I HARPDE SEVKİ HALİL 1308 0 0 0 KARS’DA SÜLEYMAN SALİH 1304 0 0 0 SARIKAMIŞ MUHAREBESİ ŞAKİR HASAN 1299 7 1 1917  26.SEYYAR HASTAHANESİ ŞAKİR ÖMER 1314 27 6 1916 MEYDAN-I HARPDE ŞÜKRÜ MEHMET 1309 8 2 1916 MEYDAN-I HARPDE YAKUP AHMET 1301 0 0 0 HASANKALE MUHAREBESİNDE YUSUF YUSUF 1292 27 6 1915 ERZURUM  MECRUHİN ASTANESİ ZEYNEL ALİ 1285 9 6 1915 ERZURUM FİRDEVSOĞLU HAST. İSMAİL İSMAİL 0 9 12 1916 HARŞİDDE HÜSEYİN SÜLEYMAN 27 10 1915 SARIKAMIŞ MUHAREBESİ SALİH İBRAHİM 1307 7 11 1915 SİNESERYAN HASTAHANESİ SÜLEYMAN SALİH 1304 SARIKAMIŞ MUHAREBESİ MUSTAFA MEHMET 1307 6 9 1914 BOZVIRAN MUHAREBESİNDE ÖMER ALİ 1313 25 1 1916 AHUDE MEHMET SAİT 1305 9 5 1916 ÇOTAN DAĞINDA NAZİM SALİH 1306 11 9 1914 ZEVİN MUHAREBESİNDE AHMET NIYAZI 1310 5 8 1918 BAKÜ TAARRUZUNDA AZIZ MEHMET 1313 24 7 1917 RUS DONANMASININ BOMBARDIMANINDA HASAN ABDULLAH 1310 25 1 1916 AHUDE HASAN ÖMER 1288 1 12 1915 ERZURUMUN KIZ KÖYÜNDE HASAN HÜSEYİN 1294 31 10 1915 AZAP ŞİMALİNDEKİ MUHAREBEDE HASAN VELİ 1310 25 4 1916 HARMAN TEPE MUHAREBESİNDE İBRAHİM HASAN 1313 16 10 1916 SUŞEHRİ MENZİL HASTAHANESİ AHMET ALİ 1302 23 4 1916 KAPAKTEPE MUHAREBESİNDE MEHMET HASAN 1312 30 12 1915 ERZURUMDA MUSTAFA HÜSEYİN 1307 30 11 1915 MİSKİ CİVARINDAKİ MUHAREBEDE MUSTAFA ABDİ 1305 25 4 1916 MUSTAFA KOLU ŞARK SIRTLARINDA OSMAN MUSTAFA 1295 8 12 1915 PADİSAH TEPESİNDE SALİH HALİL 1313 2 5 1916 SEMABOZ TEPESİNDE SALİH İBRAHİM 1307 7 11 1915 ERZURUM SİNASARYAN HASTAHANESİ ŞAKİR OSMAN 1295 3 11 1915 ANDEK MUHAREBESİNDE ŞAKİR AHMET 1314 10 4 1916 MEYDAN HARBİ ALİ MAHMUT 1307 1 9 1914 BOZVIRAN MUHAREBESİNDE HÜSEYİN ALİ 0 11 4 1916 11.KOLORDU 5.SEYYAR HASTAHANESİ İSMAİL MUSTAFA 1306 25 8 1914 ZAYİAT CETVELİNDE MUSTAFA İBİS MEHMET 1307 6 9 1914 BOZVIRAN MUHAREBESİNDE SALİH SITKI ALİ 0 21 10 1915 ISIS SU ŞARK SIRTLARINDA ZEKİ EFENDİ İZZET 0 4 5 1916 BAYBURT SALHAR DAĞLARINDA ADEM İBRAHİM 1310 6 12 1915 MERDİVENKÖY MUHAREBESİNDE EMİN MEHMET 1304 6 10 1917 KOYULHİSAR MENZİL HASTAHANESİ İSMAİL MUSTAFA 0 17 10 1914 ZAYİAT CETVELİNDE HÜSEYİN MUSTAFA 1308 20 3 1916 KARAHİSAR ŞARKI KALESİNDE SELİM MUSTAFA 1303 23 5 1916 KARAHAMZALAR KÖYÜ SALİH ALİ 1312 15 4 1916 KAPANBAS TEPESİNDE ÇAMOLUK HÜSEYİN ABDURRAHMAN 1306 2 11 1914 ZİVİN KÖYÜ ŞÜKRÜ ALİ 1314 0 0 1916 TESKİLAT-I MAHSUSE ALAYINDA MESUDİYE AHMET MEHMET 1311 8 12 1915 PADİSAH TEPESİNDE AHMET ÖMER 1297 25 3 1916 HÖYÜK DAĞI MUHAREBESİNDE AHMET ALİ 1293 18 6 1916 MEYDAN HARBİ BEKİR AHMET 1312 23 3 1916 HEVİK DAĞI MUHAREBESİNDE HASAN SALİH 1297 17 3 1916 HÖYÜK DAĞI MUHAREBESİNDE MAHMUT HASAN 1307 17 3 1916 HÖYÜK DAĞI MUHAREBESİNDE MEHMET İBRAHİM 1310 8 10 1916 KOYULHİSAR HASTAHANESİ NURİ OSMAN 1299 26 2 1915 --- SALİH HÜSEYİN 1305 29 6 1917 1.KAFKAS 19.SEYYAR HASTAHANESİ SALİH MEHMET 1310 16 5 1916 MEYDAN HARBİ SEVKİ YUSUF 1294 7 2 1916 2600 RAKIMLI TEPEDE AHMET RÜSTEM 1312 17 3 1916 HÖYÜK DAĞI MUHAREBESİNDE YUSUF AHMET 1298 22 4 1916 ZİYARET TEPESİNDE SÜLEYMAN MUSTAFA 1303 23 2 1916 KUZMA TEPELERİNDE MUHAREBEDE HİLMİ İBRAHİM 1302 18 3 1916 1.SEYYAR HASTAHANESİ MEHMET ALİ ŞÜKRÜ 0 30 7 1915 VASITAN MUHAREBESİ MEHMET EFN. MUSTAFA 0 30 10 1915 YASSITEPE MUHAREBESİ AKINCILAR MUSTAFA HASAN 1295 6 10 1917 KARAYAKUP GAZİDE  KOYULHİSAR DURMUŞ SÜLEYMAN 1297 13 4 1915 AMERİKAN HASTAHANESİ ARİF ÖMER 1291 21 10 1914 MECINKERD MUHAREBESİNDE BEŞİR OSMAN 1311 22 5 1916 MEYDAN HARBİ HASAN HASAN 1295 21 4 1916 İLANTEPE MUHAREBESİNDE HÜSEYİN MEMİŞ 1292 23 3 1916 KARAKAPAN  TEPESİNDE HÜSEYİN VELİ 1296 4 9 1914 GEREK KÖYÜ MUHAREBESİNDE MEVLÜT HASAN 1306 10 11 1917 ACAN BOĞUL TAARRUZUNDA MUSTAFA HÜSEYİN 1303 29 9 1914 ÇÜRÜKSU MUHAREBESİ NAZIM HALEP 1315 5 8 1918 BAKÜ TAARRUZUNDA ZİHNİ MUSTAFA 1297 3 9 1914 GEREK KÖY MUHAREBESİ ŞABAN İBRAHİM 1300 21 8 1916 ARTABİL DERESİNDE SUŞEHRİ HASAN MEHMET 1307 2 5 1915 ERZURUM HAFİF MECRUHİN HASTANESİ KERİM MUSTAFA 1294 11 4 1915 KARADAĞ HARBİ EMİN MUSTAFA 1308 30 10 1915 MEŞİKİ CİVARINDAKİ MUHAREBEDE OSMAN ÖMER 1304 1 11 1914 ERZURUMUN GEREK KÖYÜ  ABDULLAH İSMAİL 1287 20 4 1915 KABERLİKDE DEĞİRMENDE  AHMET ARİF 1306 9 5 1916 AZUT KARAKOLUNDA MUHAREBEDE HAŞİM OSMAN 1302 21 3 1916 2350 RAKIMLI TEPEDE HURŞİT ALİ 1313 25 4 1916 TERCANIN GÖKDERE CİVARINDA HÜSEYİN MELİKZAR 1301 15 4 1915 KAVAK MAHALLESİNDE İSMAİL SÜLEYMAN 1290 15 5 1916 KAPANBAŞ MUHAREBESİNDE İSMAİL İBRAHİM 1285 22 4 1916 RASTE TEPESİNDE KADİR İSMAİL 1307 5 11 1914 SARIKAMIŞ MUHAREBESİ NAZİM OSMAN 1310 21 5 1915 TAŞLITEPE MUHAREBESİNDE OSMAN HÜSNÜ 1313 21 7 1916 SUŞEHRİ MENZİL HASTAHANESİ SALİM EFENDİ MUSTAFA 0 29 3 1915 KÖPRÜKÖY MUHAREBESİ ŞEVKİ MUSTAFA 1293 24 6 1915 AĞIR MECRUHİN HASTANESİ YAKUP MEHMET 1286 3 10 1916 SUŞEHRİ MENZİL HASTAHANESİ MEHMET BEKİR 1310 6 12 1915 52.FIRKA SIHHİYE BÖLÜĞÜ KADİR İSMAİL 1307 5 11 1914 SARIKAMIŞ MUHAREBESİ ŞEBİNKARAHİSAR KASIM SADULLAH 1299 29 11 1914 EŞKİYA TARAFINDAN MEHMET İSMAİL 1305 21 3 1915 HAYTIN DERE HARBİNDE ŞABAN EYÜP 1309 22 9 1915 AZİZİYE’DE SALİH İBRAHİM 1304 15 11 1914 EMREKUM MUHAREBESİNDE HALİL SERİF 1288 21 4 1915 EŞKİYA MÜSADEMESİNDE MAHMUT MAHMUT 1292 21 5 1916 BANATDA ABDULKADİR AHMET 1308 23 4 1916 HARMAN TEPE MUHAREBESİNDE ALİ ÖMER 1306 25 6 1918 KOYULHİSAR MUHAREBESİ RECEP İSMAİL MEHMET 1299 16 10 1914 GEDİK HARBİNDE SALİH MEHMET 1296 29 3 1915 KARADAĞ HARBİ AHMET FEYZULLAH 0 11 11 1914 KARABIYIK MUHAREBESİNDE ARİF ŞABAN 1315 21 1 1918 EŞKİYA MÜSADEMESİNDE AHMET ARİF 1285 21 4 1915 ERMENİLERLE MÜSADEMEDE ABDULKADİR HÜSEYİN 1309 3 9 1914 MEYDAN HARBİ YUSUF OSMAN 1300 15 11 1915 GAVUR GÜLÜNDE İSMAİL AHMET 1311 20 3 1917 35.SEYYAR HASTAHANESİ AHMET MUSTAFA 1312 7 6 1916 BEGMAL’DE

KAYNAKLAR

1- Osmanlı Tarihi, IX. Cilt, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908-1918), Ord. Prof. Enver Ziya Karal, 414-424  - http://www.ttk.org.tr/index.php?Page=Sayfa&No=155

2-Http://www.tsk.tr/8_tarihten_kesitler/8_4_turk_tarihinde_onemli_gunler/sarikamis_harekati/

sarikamis_harekati.htm

3- http://tr.wikipedia.org/wiki/Sar%C4%B1kam%C4%B1%C5%9F_Harek%C3%A2t%C4%B1

4-Fevzi çakmak, Büyük Harpte Şark Cephesi Harekatı, İş Bankası Yay. İst.2010

5- http://www.haberturk.com/polemik/haber/710163-sarikamistaki-sehit-sayisinin-23-bin-oldugu-iddiasi

6- http://www.sarikamisdayanismagrubu.com/Haber_Detay.asp?HaberID=13