Yangınlar

                 ŞEBİNKARAHİSAR YANGINDAN ÇOK ÇEKTİ

                                                                                                          

                Şebinkarahisar hiçbir şeyden çekmedi yangınlardan çektiği kadar. Yangınlar, vilayetliğinin  elinden alınmasına da neden oldu.

                18 Şubat 1878 (1295) günü çıkan yangında, Şebinkarahisar Çarşısı’nın dörtte üçü yandı. Gece saat  01.00 sıralarında Müezzinoğlu’nun tüccar hanından çıkan yangın, itfaiye teşkilatının olmamasından dolayı  genişledi. Yangında birçok tüccar ve katırcı hanı yandığı gibi, yangının sirayet ettiği ve içinde, gaz, zeytinyağı, beziryağı ve neft yağları depolanmış olan yeni taşhan da  yandı. Taşhan’ın sahipleri olan Ermeni asıllı Altunoğuları, taşhanın boşaltılması teklifini, “biz taşhanı bugünler için yaptık, siz caminizi kurtarın” diyerek reddettiler. Fatih Camisi bu yangından kurtuldu.

                Bu yangından sonra irili ufaklı 11 yangın daha vukubuldu.

                Yusuf Tali Paşa’nın mutasarrıflığı döneminde, 1886 (1302) yılının Eylül ayında, yine çarşı içinde  çıkan genel yangında, Fatih Camisi ve yanındaki medrese ile birlikte önceki yangından kurtulan ve sonradan yapılan birçok işyeri yandı, Küçük Mısır olarak anılan Şebinkarahisar’ın servetinin büyük bir kısmı bu yangın ile yok oldu.

                Mutasarrıf Hüseyin Zeki Bey’in zamanında, 11 Ekim 1910 (1325) günü meydana gelen büyük yangında 1 cami, evrak ve eşyası kısmen kurtarılan Karahisar-ı Şarkî belediye dairesi, 231 dükkan, 6 fırın, 33 kahvehane, 16 han zarar gördü. Gece saat: 21.00 sıralarında belediyenin karşısındaki Hacı Ömer isimli şahsın sahibi olduğu ve Söğütçüoğlu Mustafa tarafından işletilen kahvehaneden çıkan yangın, rüzgarın esmesi, binaların sık ve ahşap olmasından dolayı kısa sürede genişledi ve birkaç kola ayrılarak şehri sardı. Yangında  70.000-80.000 lira değerinde binalar ile han ve dükkanlar içinde bulunan eşya yok oldu. Olayda iki kişi de yaralandı. Yangın sebebiyle acil ihtiyaç için İstanbul hükümetinden 3000 kuruşluk yardım gönderildi . Bu yangının söndürülmesinde ve dükkanların tahliyesinde, insanların kurtarılmasında canını feda edercesine hizmetleri görülenlerden 62. Alay Birinci Tabur Kumandanı Kolağası Rıza Efendi, Birinci Tabur Mülâzım-ı sânîsi Tortumlu Hasan Fehmi Efendi, İkinci Bölük Ser-çavuşu Amasyalı Abdülhamid, birer “Tahlisiye Madalyası” ile taltif edildi.

                En büyük yangın, 1915 yılında, Ermeni Ayaklanması’nda yaşandı. Yangın, ayaklanmanın üçüncü günü, bir bilgiye göre de 362 kişinin öldüğü ve 172 kişinin yaralandığı 10. günü, Ermenilere ait evlerden başladı. İlk olarak Menzilcizadelerin konağının karşısında bulunan Nazarit’in evi, daha sonra Erzincanlıoğlu Hampasyun’un  evi yandı. Yangın şehre sirayet etti ve toprak evlere gelince kendiliğinden söndü. Yangının,  can kayıplarının durdurulması ve Ermenilerin isyandan vazgeçme konusunda ikna edilebilmesi amacı ile çıkarılmış olduğu da iddia edildi. Yangın nedeniyle çıkan panikten yararlanmak isteyen isyancılar eylemlerini artırdılar. Şehrin büyük kısmı kül haline geldi.

1915 Ermeni Ayaklanması Yangınından Sonra  Kızılca ve Taş Mahalleleri (Kaynak Ünsal Çalık)

                Cumhuriyet Dönemine girildiğinde Şebinkarahisar yangılardan bitap düşmüş halde idi. Öyle ki, Vilayet  olarak savaş ve yangın nedeniyle Şarkikarahisar yardıma muhtaç bir vilayetti. Kendi halkı yardıma gereksinim duyacak kadar yoksullaşmış olduğundan, mübadiller için yardım toplamak için öneride dahi bulunulamıyordu. Bütün ülkede mübadiller için yardım kampanyaları açılırken, Şarkikarahisar Sıhhıye ve Muavenet-i İçtimaiye Müdürü, 18.Haziran 1924 tarihinde, Türkiye Hilal-i Ahmer Cemiyeti Merkez-i Umumiyesine gönderdiği raporda, “Bu meyanda zavallı biçare muhacirlerimiz de elem ve ızdırap içinde çırpınmaktadır. Bu durum karşısında vicdan azabı duymamak elde değildir” demek zorunda kalmıştı.

1927 Yılında Şebinkarahisar (kaynak Belediye)

                Şebinkarahisar’ın vilayetliğinin alınmasında gerekçe olarak kabul edilen “gelirinin giderini karşılamaması” da yangınların sonucu olarak ortaya çıktı. Türkiye Cumhuriyeti, Şebinkarahisar’a, yangınların verdiği zarardan daha fazlasını, vilayetliğini lağvederek verdi.

1961 Yangını (kaynak Belediye)

                Cumhuriyet Dönemindeki en büyük yangın da 1 Ağustos 1961 tarihinde meydana geldi. 288 dükkan ve 5 evin yandığı yangının izleri dönemin Kaymakamı Kadir Aydoğan başkanlığında oluşan bir komitenin çalışmaları ile kısa sürede silindi. İmar İskan Bakanlığı tarafından yapılan 96 dükkan ve 3 ev yangınzedelere verildi, dükkan verilmeyenlere de maddi yardım yapıldı. Halen Yeni Çarşı olarak adlandırılan dükkanların, şu andaki meydana yaptırılması önerileri zamanın Belediye Meclisinde kabul edilmedi. Yangın artıkları ile varolan dere doldurularak Hükümet Konağı önündeki şimdiki alan yapıldı, Halil Rıfat Paşa Caddesi yeniden düzenlendi.

1961 Yangınında Yanan Şehir Kulübü  (Kaynak Ünsal Çalık)

KAYNAKLAR :1- Hasan Tahsin Okutan, Şebinkarahisar ve Yöresi

                                2- Ali Özdemir-Hasan Özhan, Şebinkarahisar

                               3- Ayhan Yüksel, Karahisar-ı Şarki Yangını, giresungazete.net

                               4- Habip Rıza kişisel tarihi

Bu yazı Aralık 2011 de Yeni Şebinkarahisar Gazetesi'nde yayınlanmıştır.
Konu ile ilgili okunması önerilen yazılar:

http://muratdursuntosun.wordpress.com/2013/05/20/tarihte-karahisar-i-sarki-yanginlari-ve-sonrasinda-yasananlar/

http://muratdursuntosun.wordpress.com/2013/05/20/tarihte-karahisar-i-sarki-yanginlari-ve-sonrasinda-yasananlar/