Milletvekillerimiz

                                    ŞEBİNKARAHİSAR’IN MİLLETVEKİLLERİ

                                                                                   

             Liva/sancak ve il olduğu için Şebinkarahisar’ın, Tanzimat döneminde Osmanlı’da faaliyete geçen Meclis-i Mebusan’da, Erzurum Kongresinde ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde temsilcileri oldu. 1933 yılında ilçe yapıldığında, Şebinkarahisar milletvekilleri bağlandığı ilin milletvekilleri olarak görevlerine devam ettiler. Şebinkarahisar’ın Giresun’a bağlandığından bu yana, Giresun’dan milletvekili seçilen Şebinkarahisar’lı sayısı bir elin parmaklarından az. 1946’dan sonra geçen 60 yıl içinde, İsmail Sabuncu, Mustafa Hemiş, Hidayet İpek birer dönem ve Vamık Tekin iki dönem Giresun’dan milletvekili seçilebildi.

            Şebinkarahisar, Giresun’un ilçesi olarak Mecliste milletvekili bulundurmamanın sancılarını yıllardır çekiyor. Giresun Milletvekilleri yıllardır Şebinkarahisar’a üvey evlat muamelesi yapıyor.

            Osmanlı Meclis-i Mebusanı, Erzurum Kongresi ve il olduğu dönemde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görev yapan temsilciler ve milletvekilleri şunlar.  

OSMANLI MECLİS’İ MEBUSAN MİLLETVEKİLLERİ ADI                                                 BAĞLI OLDUĞU GRUP      GÖREV YAPTIĞI DÖNEM Tingiloğlu Ömer Feyzi Efendi         Liberal                                     1908- Nisan 1912 Serdarzade Mustafa Efendi              Bağımsız                                 1908- Nisan 1912 Kurtzade Zihni Efendi                     Bağımsız                                  Nisan 1912- Ağustos 1912 Kovanoğlu Yanko Efendi                      ”                                         Nisan 1912- Ağustos 1912 Serdarzade Mustafa Efendi             Bağımsız                                   Nisan 1912- Ağustos 1912 Tingiloğlu Ömer Feyzi Efendi        Liberal                                      Nisan 1912- Ağustos 1912 Kurtzade Zihni Efendi                     Bağımsız                                  1914-1918 Kafafzade Mehmet Vasfi Efendi (Seçer)                                         1914-1918   Ali Muammer Raşit (Sevig)            Bağımsız                                  1914-1918 Tingiloğlu Ömer Feyzi Efendi        Liberal                                      1914-1918 Fazıl Efendi                                                                                       Ocak 1920-Mart 1920                                                      ERZURUM KONGRESİ TEMSİLCİLERİ   KAZALAR                           ADI                                                                          MESLEĞİ            Karahisar-ı Şarki                   Mumcuoğlu Cemil Bey (Şencan)                            Doktor Suşehri                                  Çeçenzade İsmail Hakkı Efendi Alucra                                   Payaszade Hacı Hüseyin Hüsnü Efendi (Özdemir)                                                                                                                      Eski Belediye Reisi Koyluhisar                            Çadırcızade Ali Bey Mesudiye                              Serdarzade Mehmed Mustafa Efendi                        Eski Mebus                                   TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ MİLLETVEKİLLERİ                                                       1. DÖNEM (23.04.1920 - 11.08.1923) ADI SOYADI DOĞUM YERİ MESLEĞİ Ali Sururi Tönük Şebinkarahisar (1888 - 1926) Müderris, Dava vekili Mehmet Vasfi Seçer Şebinkarahisar (1863 - 1932) Hukukçu Memduh Necdet Erbek İstanbul (1890 - 1957) Mesudiye Jandarma Komutanı Mesut Benli Hopa (1888 - 1937) Suşehri Kaymakamı Mustafa Atay Mesudiye (1861 - 1925) Hukukçu                                                        2. DÖNEM (11.08.1923 - 26.06.1927) Ali Sururi Tönük Şebinkarahisar (1888 - 1926) Müderris, Dava vekili Ali Rıza Erzurum (1861 - 1930) İdareci İsmail Sabuncu Şebinkarahisar (1891 - 1951) Tüccar Mehmet Emin Yurdakul İstanbul (1869 - 1944) Edebiyatçı, şair                                                        3. DÖNEM (01.11.1927 - 26.03.1931) İsmail Sabuncu Şebinkarahisar (1891 - 1951) Tüccar Mehmet Emin Yurdakul İstanbul (1869 - 1944) Edebiyatçı, şair Tevfik Yücel Şebinkarahisar (1880 - 1942) Tüccar                                                        4. DÖNEM (04.05.1931 - 23.12.1935) Sadri Maksudi Arsal Kazan (1881- 1957) Hukuk Prof. Vasfi Reşit Sevig Menahe (1887 - 1971) Avukat İsmail Sabuncu Şebinkarahisar (1891 - 1951) Tüccar                         Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nda uzun dönem bulunan milletvekili Ömer Feyzi Efendi, Cumhuriyet döneminde “Yüzellilikler” içerisinde yer alarak hükümet tarafından yurt dışına sürüldü.             Yüzellilikler, Türkiye Cumhuriyeti'nden Kurtuluş Savaşı sonrası sürgün edilen insanlara verilen addır. 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması, Türkiye Cumhuriyeti hükümetine Kurtuluş Savaşı sırasında İtilaf Devletleri'yle ya da İstanbul hükümetleriyle işbirliği yapmış 150 kişiyi af kapsamı dışında tutma, bunların Türkiye'ye girmesini ya da Türkiye'de oturmasını yasaklama hakkını tanıyordu. Türkiye sınırları dışına çıkarılmaları kararlaştırılan Yüzellilikler, 28 Mayıs 1927'de kabul edilen bir yasa ile yurttaşlıktan da çıkarıldılar. Türkiye sınırları içinde mülk edinme ve miras devretme hakları da ellerinden alındı. 29 Haziran 1938'de kabul edilen Af Kanunu ile Yüzellilikler de bağışlandı. Ama bu kişilere eski memuriyetlerinden dolayı emeklilik bağlanmaması ve sekiz yıl süre ile kamu hizmetine girememeleri öngörüldü. Ayrıca, gerekli görülürse yurttaşlıktan yine çıkarılabileceklerdi. Af Kanunu'ndan sonra Yüzellilikler'in bir bölümü Türkiye'ye döndü   Meclis-i Mebusan Milletvekili Tingiloğlu Ömer Feyzi efendi             Birinci Mecliste, Şebinkarahisar Milletvekili olarak bulunan  1888’de doğan Ali Sururi Tönük, 32 yaşında milletvekili oldu. Rüştiye mezunu olan Ali Sururi Efendi bir süre dava vekilliği yaptı. 2. Dönemde de TBMM Şebinkarahisar Milletvekili olan  ve TBMM Başkanvekilliği görevinde bulunan Ali Sururi Tönük, 30.09.1926 tarihinde Alucra’ya giderken Toplukonak köyü yakınlarında, şu anda Karayolları tarafından çeşme yapılmış bulunan adına “Sururi Bey Yokuşu” adı verilen yerde geçirdiği trafik kazasında yaşamını yitirdi. TBMM 1. ve 2. Dönem Milletvekili Ali Sururi Tönük             Yine Birinci Meclis’te bulunan milletvekillerinden, Mustafa Atay, 8 Temmuz 1920'de, Saltanat ve Hilâfet makamını ilgilendiren bütün anayasal işlerin BMM'ne ait olduğuna ilişkin geçici bir kanun teklifi verdi. Teklifin gerekçesinde, özetle, "Padişahın tutsak olması nedeniyle, zorunluluk gereği Anadolu'da geçici bir hükümet kurulmuştur. Ülkenin eski yasalara göre yönetilmesi artık olanak dışıdır. Ve ayrıca Hilâfet ve Saltanatın bıraktığı boşluğu ulus işleriyle doldurmalı, Meclisin açılışından itibaren yapılan işleri bir yasaya bağlamalıdır" deniyordu. Böylece, öteden beri Saltanat ve Hilâfetle ilgili söylene gelenler yasal bir çerçeveye oturtulmuş oldu. Meclis-i Mebusan ve TBMM 1. Dönem Milletvekili Mustafa Serdaroğlu             Bu arada, tasarının ikinci maddesi üzerinde tartışmalar sürerken. Menteşe mebusu Tevfik Rüştü (Aras)'nün, "Bizde hilâfet ruhbaniyet demek değildir. Burada (Hilâfeti) gözden çıkarmakla genel anlayışa bir ayrılık sokmuş oluyoruz" sözü üzerine, Şebinkarahisar Milletvekili Mehmet Vasfi Seçer, “Hilâfet bir manevî emirdir” demişti ve bunun üzerine Hilâfetin maddî emir mi, yoksa manevî emir mi olduğu tartışılmıştı             Mustafa Atay, Mesudiye’nin Şebinkarahisar’dan alınarak Ordu’ya bağlanmasına da karşı çıktı. Birinci Meclis’in 30 Kasım 1920 tarihli oturumunda o tarihte ilçe olan Ordu ve Giresun’un il yapılmasına ilişkin yasa tasarısının görüşülmesi sırasında Mesudiye’nin Şebinkarahisar’dan alınarak Ordu’ya bağlanması da önerilince, Mesudiye Jandarma Komutanı iken Şebinkarahisar Milletvekili seçilen Memduh Necdet Erberk öneriye destek verirken, Mustafa Atay, öneriye kuvvetle karşı çıktı ve yaptığı konuşma ile Mesudiye’nin Şebinkarahisar’dan ayrılarak Ordu’ya bağlanmasını engellemeyi başardı. TBMM 1. Dönem Milletvekili Memduh Necdet Erberk             Birinci Meclisin ilk işlerinden  birisi olumsuz propagandaya karşı önlem almak, Anadolu Ajansını kurmak olmuştu. Osmanlı Devletinin, dağılma döneminde, bu süreci hızlandırmak ve topraklarını paylaşmak için Batı ülkelerinde yapılan faaliyetlerden biri de Osmanlı Devletinin aleyhinde yapılan propagandalardı. Bu dönemde çok  güçlü bir anti -Türk kampanya ve iftiralar batı basınına hakim durumdaydı. Bunun karşısında çok güçlü tanıtım ve propaganda ile durulabileceğini gören Millî Mücadeleci kadro ve Mustafa Kemal Paşa (Atatürk), Anadolu Ajansı, Basın Yayın Genel Müdürlüğü, Diyanet İşleri Başkanlığı ve din adamları gibi propaganda kabiliyeti bulunan her çeşit kişi ve kurumu harekete geçirdi. Ajans işine paralel olarak yürütülen diğer bir  çalışma da İrşat Encümeni’nin kurulması idi. TBMM yeni  teşkilâtlanırken düşünülen komisyonlardan biri İrşat Encümeni oldu. Bursa Mebusu Şeyh Servet Efendinin bir İrşat Encümeni kurulması için verdiği teklif doğrultusunda Nisan 1920’de bu konu Mecliste tartışıldı, İrşat Encümeni kuruldu. Suşehri Kaymakamı iken Şebinkarahisar Milletvekili seçilen Mesut Benli de encümende yer aldı. Bu Encümen birçok yasayı hazırladı teşkilâtlanmaları plânladı. TBMM 1. Dönem Milletvekili Mesut Benli                1913 yılında, Meclis-i Mebusan’da, Şebinkarahisar’ı (Karahisar-ı Şarki’yi) temsil eden Muammer Raşit Seviğ 1885 yılında Yemen’de doğdu. 1913 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk fakültesi’ne öğretim üyesi olarak atanan Muammer Raşit Seviğ Beyrut ve Şam Üniversitelerinde de görev yaptı. 1930 yılında İstanbul Üniversitesi rektörlüğü de yapan Muammer Raşit Seviğ, 1973 yılında İstanbul’da öldü.             2. Mecliste iki dönem Şebinkarahisar Milletvekili olarak bulunan Şair edebiyetçı, Mehmet Emin Yurdakul’un, Cumhuriyetin ilanı ile ilgili yasa teklifinin altında imzası bulunuyor.. 29 Ekim günü önce Halk Fırkası grubunda, daha sonra da Meclis Genel Kurulu’nda görüşülerek kabul edilen bu tasarı ile birlikte,  Milletvekili Mehmet Emin Yurdakul, tarafından da imzalanan Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verilen cumhuriyetin ilan yönündeki önergenin de Meclis Genel Kurulu’nda kabul edilmesiyle, cumhuriyet resmen kabul ve ilan edildi. Milletvekili Mehmet Emin Yurdakul görüşmeler esnasında, "On dört asır evvel Peygamber Muhammet'in Mekke duvarlarında kurduğu hükûmeti bugün de Türk Milleti Ankara'ya kurmuştur... Ben bu ihtiyar arkadaşınız bu hükümetin hak ve adalet güneşinin büyük ve küçük bütün caniplere zayıf ve kuvvetli bütün alınlara mütesaviyen nurunu saçmasını isterim. Ve bu duamın kanatları altında Cumhuriyetin ruhu önünde tazimen kıyam ederek üç kere 'Yaşasın Cumhuriyet' diye hükümetimiz, taziz etmelerini muhterem arkadaşlardan temenni eylerim" şeklinde konuştu. Mehmet Emin Yurdakul’un Şebinkarahisar ile ilgi duyguları Şebinkarahisar ile ilgili kitap ve internet sitelerinde okumak mümkün.             3. Dönem Milletvekillerinden Tevfik Yücel (Küçükoğlu) 1879 yılında Şebinkarahisar’da doğdu. Aslen tüccar olan Tevfik Yücel (Küçükoğlu), Meclis’e verdiği “Tercümeihal Kağıdı”na göre, Müdafai Hukuk Milliye Cemiyetine üye olarak köy teşkilatlanmasını gerçekleştirdi. 1926 yılında İl Genel meclisi üyesi seçildi. Kızılay (Hilal-ı Ahmer) ve Himaye-i Eftal, Ticaret Odası, Teyyare Cemiyeti, Türk Ocağı kurucu ve yöneticiliği, CHP İl Başkanlığı yaptı. 3. Dönem TBMM Milletvekilleri (İsmail Sabuncu, Tevfik Yücel,  Mehmet Emin Yurdakul)             TBMM 4. Dönem Şebinkarahisar Milletvekili Sadri Maksudi Arsal, 1880 yılında Rusya Kazan’da doğdu. Rusya ve Fransa’da öğrenim gördükten sonra bir süre Rusya Meclisi Duma’da Kazan temsilcisi olarak bulundu. İdil-Ural Özerk Devleti Başkanlığı da yapan Sadri Maksudi Arsal, 1925 yılında Hükümetin çağrısı ile Türkiye’ye geldi. Ankara Hukuk Fakültesi Öğretim üyeliği yapan Sadri Maksudi Arsal, Türk Tarih Kurumu kurucuları arasında yer aldı. Türkiye’de Türkçülüğün temelini atanlar arasında ilk sıralardadır. Şebinkarahisar, bu milletvekilinin görev yaptığı dönemde ilçe haline getirildi. Şebinkarahisar’ın ilçe yapıldığı yasanın meclis görüşmelerinde tasarıya karşı çıkmadığı dikkat çekti.             TBMM 4. Dönem Şebinkarahisar Milletvekili, aynı zamanda 1915 Ermeni Ayaklanması esnasında, ayaklanmayı bastırmak için Şebinkarahisar’a gelen birliğin komutanı olarak görev yapmış bulunan, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyeliği de yapan  Vasfi Reşit Seviğ de Şebinkarahisar’ın ilçe yapıldığı yasanın meclis görüşmelerinde tasarıya karşı çıkmadı.             Uzun dönem Şebinkarahisar’ı ve Giresun’u, TBMM’de temsil etmiş bulunan İsmail Sabuncu 1891 yılında Karahisar-ı Şarki de doğdu. Hukuk eğitimi aldı ve ticaret alanında faaliyette bulundu. 1933 yılında Şebinkarahisar’ın ilçe yapıldığı yasanın meclis görüşmelerinde, yaptığı konuşma ve verdiği teklifle, tasarıya karşı çıkmasına rağmen Şebinkarahisar ilçe olmaktan kurtulamadı.                         Bu arada Şebinkarahisar ile ilgili yayınlarda yer almayan bir bilgiyi de sunalım. Erzurum Kongresinde Alucra’yı, Şebinkarahisar Belediye Eski Başkanlarından Hüsnü Özdemir (Payaszade Hacı Hüseyin Hüsnü Efendi, nam-ı diğer Kara Hüsnü) temsil etti.  Karahisar-ı Şarki nahiye müdürlüğü de yapan Hüsnü Özdemir 19 temmuz 1919 tarihinde Alucra temsilcisi seçilerek, 26 Temmuz 1919’da Erzurum Kongresi’ne katıldı. Mayıs 1920’de de Karahisar Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’nin başkan vekili olarak görev yaptı. KAYNAKLAR:  (1. Bölüm)                             1- Yurt Ansiklopedisi, C. 5, Ankara 1982                             2- Ali Özdemir-Hasan Özhan, Şebinkarahisar, Ankara 1983                             3- Hasan Tahsin Okutan, Şebinkarahisar, Giresun 1938                             4- http://tr.wikipedia.org                              5- http://mevhibegulkeskin.tripod.com                             6- Dr. M. Derviş Kılınçkaya, Milli Mücâdele’de Kongreler  ve İttihatçılık                                 Sorunu, KAYNAKLAR:  (2. Bölüm)                              1- http://www.forumuz.biz/ihanet_ve_surgun_150likler-211769t.html                            2- http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=151                             3- Milli Mücadele’de ve Cumhuriyetin İlk Dönemlerinde Propaganda ve                                Tanıtım Çalışmaları, Yrd. Doç. Dr. Fahri Sakal, Atatürk Araştırma                                 Merkezi Dergisi, Sayı 55, Cilt: XIX, Mart 2003                             4- Mesudiye, Mithat Baş, İstanbul 1982                              5- Şebinkarahisar, Hasan Tahsin Okutan, Giresun 1944                             6- Yurt Ansiklopedisi, Giresun Maddesi, 5. Cilt İstanbul 1982                             7- http://tr.wikipedia.org                             8-Birinci TBMM’de Hilafet ve Saltanat Meselesi Üzerine Bazı Notlar                               Yrd. Doç. Dr. Mustafa Oral  Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 57,                                               Cilt: XIX, Kasım 2003 KAYNAKLAR: (3. Bölüm)                             1- Yurt Ansiklopedisi, C. 5, Ankara 1982                            2-Atatürk ve 75. Yılında Cumhuriyet, Dr. Cengiz Dönmez,  Atatürk                                 Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 42, Cilt: XIV, Kasım 1998, Türkiye                                 Cumhuriyeti'nin 75. Yılı Özel Sayısı                             3- Türkiye Cumhuriyeti Tarihinde Cumhuriyetin İlanı ve Tarihi Önemi                                 Mukaddes Arslan, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 57, Cilt: XIX,                                 Kasım 2003                             4- Milli Mücadele ve Erzurum Kongresinde Giresun Delegeleri, Cavit Akın,                                  Giresun Tarihi Sempozyumu, 24-25 Mayıs 1996 Bu yazı üç ayrı yazı olarak Ağustos 2008'de Yeni Şebinkarahisar Gazetesi'nde yayınlanmıştır.